Antropologia planetarnej urbanizacji

Zapraszamy do udziału w nowym cyklu seminaryjnym dra Kacpra Pobłockiego pt. “Antropologia planetarnej urbanizacji” organizowanym przez Biennale Warszawa we współpracy z EUROREG Uniwersytetu Warszawskiego.

Od dekady ponad połowa ludzkości mieszka w miastach, a człowiek – dzięki procesowi planetarnej urbanizacji – z istoty wiejskiej stał się istotą miejską. Jednocześnie epicentrum światowej urbanizacji nieuchronnie przenosi się z Zachodu do krajów Globalnego Południa. To nie Paryż czy Nowy Jork, ale Lagos, Sao Paulo czy Dubaj stały się „miastami przyszłości”. Ta epokowa zmiana oznacza, że miasto i miejskość jakimi je znaliśmy przechodzą fundamentalną redefinicję. Stoimy intelektualnie bezradni wobec owej transformacji, gdyż cały aparat pojęciowy, którym dysponujemy, został stworzony na bazie zachodniego doświadczenia historycznego. Dlatego punktem wyjścia w niniejszym seminarium będą procesy przestrzenne zachodzące obecnie w miastach każdego (prawie) kontynentu. Na podstawie lektury kluczowych książek będziemy zastanawiać się jak bardzo radykalne jest obecne przewartościowanie. Czy faktycznie, jak twierdzą niektórzy, na naszych oczach dokonuje się fundamentalna transformacja niemalże każdej sfery działalności człowieka?

Niniejsze seminarium będzie stanowiło przygotowanie teoretyczne do czerwcowej konferencji o Warszawie, organizowanej przez EUROREG oraz Biennale Warszawa w ramach International Network for Urban Research and Action (INURA). INURA to międzynarodowa sieć badaczy, aktywistów, urbanistów, dziennikarzy i urzędników, którzy co roku jadą do nowego miasta aby nauczyć się jak ono działa. Warszawska konferencja będzie już 28 edycją tego przedsięwzięcia – wcześniej spotkania odbywały się m.in. w Meksyku, Toronto, Lizbonie, Istambule, Atenach, Berlinie czy Hawanie. W odróżnieniu od klasycznych konferencji akademickich, spotkania INURY opierają się przede wszystkim na serii miejskich wycieczek, organizowanych i prowadzonych zawsze przez lokalnych badaczy i badaczki. Celem warszawskiej edycji będzie dokonanie wielopoziomowej diagnozy miasta. Jest ona potrzebna, gdyż dostępne nam teorie nie są w stanie wyjaśnić spójności przestrzennej Warszawy – tego jaka jest przestrzenna logika za różnymi, często sprzecznymi, procesami jakie w niej zachodzą.

Do udziału w seminarium zapraszamy badaczki i badaczy miejskich zainteresowanych udziałem w całorocznym przedsięwzięciu. Jedynym warunkiem uczestnictwa jest biegła znajomość języka angielskiego oraz umiejętność czytania tekstów akademickich w tym języku. Każde spotkanie będzie moderowaną dyskusją na temat zadanej wcześniej książki. Każda z uczestniczek będzie musiała przygotować jedno wystąpienie będące wprowadzeniem do dyskusji oraz przeczytać wszystkie zadane lektury. Aktywne uczestnictwo w seminarium upoważnia do bezpłatnego udziału w czerwcowej konferencji INURY (23.06–1.07) oraz w jesiennych pracach redakcyjnych nad książką „Warsaw Vernacular Atlas”, która będzie efektem zarówno seminarium jak i konferencji INURY. Maksymalna liczba uczestników to 15 osób.

Rekrutacja

Rekrutacja na bezpłatne seminarium odbywać się będzie do 12 stycznia 2018 roku. Prosimy o nadsyłanie zgłoszenia wraz z CV oraz krótką motywacją (do 300 słów).
Zgłoszenie prosimy składać pod adresem: zapisy@biennalewarszawa.pl
Wyniki rekrutacji ogłoszone zostaną 15 stycznia 2018.

Program

Program seminarium:

17.01.2018 środa godz. 18.00-19.30
24.01.2018 środa godz. 18.00-19.30
21.02.2018 środa godz. 18.00-19.30
14.03.2018 środa godz. 18.00-19.30
4.04.2018 środa godz. 18.00-19.30
25.04.2018 środa godz. 18.00-19.30
16.05.2018 środa godz. 18.00-19.30
13.06.2018 środa godz. 18.00-19.30
2.07.2018 poniedziałek godz. 18.00-19.30

Wprowadzenie – globalny materializm (17.01)

Czym jest „spójność przestrzenna miasta”? Dlaczego to właśnie od procesów miejskich należy zacząć tworzenie nowej, ugruntowanej teorii dla wyjaśnienia dynamiki XXI wieku? Dlaczego istniejące teorie bardziej przeszkadzają nam niż pomagają w zrozumieniu współczesnych procesów społeczno-ekonomicznych. Na czym polega metoda „globalnego materializmu”?

Lektura: brak

Teoria miejska wychodzi z Zachodu (24.01)

W 1950 r. istniały na świecie tylko 2 megamiasta – Nowy Jork i Tokio. Ale to właśnie Nowy Jork stał się paradygmatycznym poligonem dla tworzenia pojęć w studiach miejskich. Co by było, gdybyśmy jednak obrali Tokio (do dziś największe miasto na świecie) jako podstawowy punkt wyjścia? Hidenobu Jinnai, autor najważniejszej publikacji o Tokio, pokazuje jak zrobić to dosłownie. Jego książka to opis, odkrytej na podstawie wędrówek po mieście, unikalnej logiki ekspansji przestrzennej miasta oraz polityki planistycznej, która choć nigdzie i nigdy nie została skodyfikowana, jest niezwykle spójna i stanowi alternatywę dla zachodniego modelu rozwoju.

Lektura: Hidebobu Jinnai, Tokyo: a Spatial Anthropology. Berkeley, University of California Press, 1995.

Archeologia miejskiej przyszłości (21.02)

Miasto kwarcu Mike Davis’a to jedna z najważniejszych pozycji w studiach miejskich i paradygmatyczny przykład jak – na styku zakorzenionej w przestrzeni analiz polityki, gospodarki i kultury – szukać klucza do wytłumaczenia logiki poszczególnych miast. Dlaczego to właśnie miasta – w tym przypadku Los Angeles z przełomu lat 80. i 90. ubiegłego wieku – są laboratoriami przyszłości? Na czym polega przygodność procesów przestrzennych? Jak tworzyć holistyczną (antropologiczną) teorię miasta?

Lektura: Mike Davis, City Of Quartz: Excavating the Future in Los Angeles, London, Verso 1998.

Widzialne – niewidzialne (14.03)

Książka towarzysząca zwycięskiej wystawie na Biennale Architektury w Wenecji w 2004 r. pozostaje wciąż niedoścignionym przykładem jak badać to, co w mieście niewidoczne, ulotne czy wręcz nieobecne. Filip de Boeck wyznacza granice poznawcze „globalnego materializmu”, jednocześnie pokazując dlaczego to właśnie ludzkie ciała są podstawową infrastrukturą w miastach globalnego Południa.

Lektura: Filip de Boeck, Kinshasa. Tales of the Invisible City. Leuven, Leuven University Press 2004.

Polityka ulicy i obywatelstwo zbuntowanych (4.04)

Asef Bayat pisząc o teherańskich „bezruchach miejskich” (urban non-movements) a James Holston analizując genezę brazylijskiego „obywatelstwa zbuntowanych” (insurgent citizenship) pokazują, że aby zrozumieć współczesny proces polityczny należy odrzucić europejską dychotomię między przestrzenią publiczną a prywatną. W jaki sposób to właśnie marginalni mieszkańcy slumsów (w Brazylii) czy też drobni i najczęściej niezauważani uliczni handlarze w Teheranie, stali się centralnymi podmiotami publicznymi? Na czym polega polityka ulicy i materialne podstawy „prawa do miasta”?

Lektury: Asef Bayat, Street Politics: Poor People’s Movements in Iran, New York, Columbia University Press, 1998; James Holston, Obywatelstwo zbuntowanych, Res Publica Nowa (artykuł).

Biograficzne sprzeczności kapitalizmu (25.04)

Reportaż socjologa Mathiew Desmonda o eksmisjach w USA jest jednym z najlepszych przykładów tego jak połączyć strukturalną analizę logiki zurbanizowanego kapitalizmu z opowieścią o losach jednostkowych bohaterów. Jak tworzyć monografie naukowe, które można czytać jak porywającą powieść? Jak za pomocą opisu historii jednego człowieka obnażyć mechanizmu globalnego kapitalizmu?

Lektura: Matthew Desmond, Evicted: Poverty and Profit in the American City, London, Allen Lane, 2016.

Praca w mieście – planeta robotników (16.05)

Często punktem wyjścia w analizach urbanizacji jest miejsce zamieszkania, a miejsce pracy – w którym spędzamy przecież istotną część dnia – pozostaje niezauważone. Paul Mason w swojej globalnej historii klasy robotniczej pokazuje różnorodność robotniczych kultur miejskich (i politycznych) – budując też nić analogii między zmaganiami współczesnych robotników z miast Globalnego Południa z osiągnięciami i walkami robotników Euroameryki z przełomu XIX i XX wieku. Dopiero, gdy włączymy pracę do naszej analizy planetarnej urbanizacji, zobaczymy, że ostatnie 20 lat to nie tylko bezprecedensowa urbanizacja naszej planety, ale również największa rewolucja przemysłowa historii ludzkości.

Lektura: Paul Mason, Live Working or Die Fighting: How the Working Class Went Global, London, Vintage, 2008.

Warszawa wernakularna (13.06)

Renesans dyskusji i badań miejskich, jaki obserwujemy od 10 lat w Polsce, w przypadku Warszawy dotyczył głównie jej architektury. Książka „Warszawa. Podręcznik zamieszkiwania” zamiast uszlachetniać i rehabilitować przestrzenie Warszawy przez jej modernistyczne dziedzictwo, opisuje jej często ignorowaną i niejednokrotnie „przaśną” codzienność. Reportaż akademicki „Foucault w Warszawie” stanowi z kolei mistrzowski przykład wydobywania nieznanych „małych” miejskich tradycji i kultur (oraz wypartych przestrzeni) i stawiania ich w centrum, zarówno uwagi, jak i analizy. Czy klucz do zrozumienia „spójności przestrzennej” Warszawy leży w jej codzienności?

Lektury: Warszawa. Podręcznik zamieszkiwania, red. Edwin Gardner, Christiaan Fruneaux, Anna Ptak i Rani Al Rajji, Warszawa, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, 2015; Remigiusz Ryziński, Foucault w Warszawie. Warszawa, Dowody na Istnienie, 2017.

Warsaw Vernacular Atlas – start! (2.07)

Celem seminarium jest przygotowanie zespołu badawczego, który weźmie udział w konferencji INURY w roli uczestniczących obserwatorów – osób, których zadaniem będzie m.in. utrwalenie spotkania między kilkudziesięcioma badaczami i badaczkami zagranicznymi oraz warszawskimi. To właśnie owo spotkanie oraz wspólna refleksja na temat codzienności Warszawy będzie empirycznym punktem wyjścia do prac nad książką o tym jak „działa” współczesna Warszawa. Formuła książki zostanie wypracowana przez uczestników seminarium. Na razie mamy jedynie jej roboczy tutuł: Warsaw Vernacular Atlas.