Biennale Warszawa 2019-2021

1

Zorganizujmy swoją przyszłość!

W najbliższych dwóch latach (2019-2021) program Biennale Warszawa składać się będzie z dwóch równoległych linii. Pierwsza z nich to kontynuacja programu z lat 2017-2019, rozwijanego w ramach stałej działalności instytucji, a następnie podsumowanego w maju i czerwcu 2019 r., w trakcie pierwszej edycji Biennale,  zatytułowanej „Zorganizujmy swoją przyszłość!”. Program ten koncentruje się na projektowaniu alternatyw dla obecnych rozwiązań, poszerzaniu granic wyobraźni społeczno-politycznej, a także tworzeniu nowych formuł instytucjonalno-organizacyjnych. Dalej będziemy prowadzić dyskusję dotyczącą rozmaitych modeli demokracji poza państwem narodowym, oddolnych form samozarządzania i samoorganizacji, sposobów samostanowienia ludzi o sobie. Będziemy także kontynuować pracę nad tworzeniem translokalnych sojuszy, łączących ze sobą ludzi z różnych rejonów świata w pracy na rzecz dobra wspólnego o planetarnym zasięgu. Miasto nie przestanie być dla nas ważnym tematem, punktem odniesienia i miejscem działania, pozwalającym na artykulację demokracji zarówno w skali lokalnej, jak i planetarnej.

12 października 2019 r. rusza roczny program warsztatowy Polskiego Forum Społecznego „Społeczna szkoła antykapitalizmu”, trwający do czerwca 2020 r., będący przygotowaniem do kolejnej edycji Polskiego Forum Społecznego. Na początku listopada 2019 r. swą kontynuację będzie miał projekt „Transunions”. W ramach  Transeuropa Festival i Biennale Arcipelago Mediterraneo w Palermo, przy współpracy Biennale Warszawa, odbędzie się konferencja „Connecting Peripheries”, analizująca relacje i połączenia między wschodnimi i południowymi peryferiami Europy. Forum Wschodnioeuropejsko-północnoafrykańsko-bliskowschodnie będzie miało swoje akcenty podczas Biennale w Kijowie, a praca warsztatowa, badawcza, redakcyjna, wydawnicza prowadzona będzie w przyszłym roku w Warszawie, Kijowie, Pradze i Budapeszcie w ramach East European Biennale Alliance.

Kolektywne działania artystyczne zapoczątkowane podczas warsztatów „Sztuka spółdzielczości” przełożyły się na powstanie spółdzielni artystycznej „Płynna Zmiana”, która niebawem zainauguruje swoją działalność. Zrealizowane w latach 2017-2019 wydarzenia performatywne, których głównym celem było włączanie (doświadczeń) różnych grup etnicznych, kulturowych, społecznych w główny nurt kultury, będą także kontynuowane w latach 2019-2021. Traktujemy je wciąż w kategoriach pozaartystycznych, jako uniwersalistyczny gest polityczny, stanowiący kontrpropozycję w stosunku do założeń „narodowej polityki kulturalnej”. „Modern Slavery”, spektakl w reż.Bartka Frąckowiaka, traktujący o pracy przymusowej Ukraińców w Polsce i Polaków we Włoszech wziął udział w poznańskim Festiwalu Bliscy Nieznajomi, poświęconemu relacjom polsko-ukraińskim. „Staff Only”, przedstawienie w reż.Katarzyny Kalwat, które w całości opiera się  na doświadczeniu twórców-cudzoziemców mieszkających w Polsce będzie pokazywane w grudniu na scenie TR Warszawa oraz na jednym z festiwali pozawarszawskich. „Rewolucja, której nie było”, wspólne przedsięwzięcie Biennale Warszawa i Teatru 21, w reż.Justyny Sobczyk, zostanie zaprezentowane w Katowicach, Bydgoszczy, Krakowie, a w przyszłym roku w ramach Europejskiej Stolicy Kultury w Galway w Irlandii. Nowa wersja spaceru performatywnego „Kijowska. Nie razem ale blisko” pozwoli każdemu na przejście trasą, zaprojektowaną przez twórców, związanych z ukraińską sceną teatralną, którzy pod kierunkiem Dimy Levitsky’ego ukazali wielokulturowe i wieloetniczne perspektywy funkcjonowania w obrębie Warszawy.

Tematy alternatyw ekonomicznych, politycznych, społecznych będą rozwijane w ramach cykli wykładowo-seminaryjnych: „Plebs, dobra wspólne i alternatywy dla kapitalizmu” , przygotowanego przez Katarzynę Czeczot, Łukasza Molla, Michała Pospiszyla, we współpracy z „Praktyką Teoretyczną”  oraz „Ekonomie przyszłości” Przemysława Wielgosza, realizowanego we współpracy z ekonomistkami, ekspertami rynków finansowych, socjologami, aktywistkami. Publikacje, będące efektem dwóch konferencji: „The Missing Denominator. Universalism and Progressive Cultural Politics” (w koedycji z EUNIC) i „Kultury antycypowanych przyszłości” (z Instytutem Kultury Polskiej UW) pod redakcją Jana Sowy ukażą się drukiem na przełomie 2019 i 2020 roku, i wraz z wydaną w czerwcu książką „Solidarność 2.0, czyli demokracja jako forma życia” otworzą nowy rozdział w działalności wydawniczej Biennale Warszawa, która będzie kontynuowana w ramach stałego programu wydawniczego.

1 września 2019 r. ruszył 4-letni program rezydencji badawczych i naukowych FEINART, który Biennale Warszawa współtworzy z 10 instytucjami europejskimi, placówkami naukowymi i badawczymi: Uniwersytetami w Wolverhampton i Edynburgu, Zeppelin Universitat oraz Uniwersytetem Islandzkim w Rejkiawiku, oraz z 5 instytucjami sztuki: BAK w Utrechcie, State of Concept w Atenach, Tensta Konsthall w Sztokholmie, tranzit.ro w Bukareszcie oraz W-est.  Program FEINART tworzy ramy współpracy pomiędzy „ ośrodkami badawczymi przyznającymi stopnie naukowe z obszaru filozofii polityki, teorii i praktyki sztuki, studiów kuratorskich oraz  niezależnym europejskim sektorem sztuki,  stając się bazą pierwszego interdyscyplinarnego i całościowego badania demokratycznej roli i funkcji sztuki zaangażowanej społecznie w Europie”.

2

Autorytarny kapitalizm. Archiwa, mapy i scenariusze

Druga linia programowa zostanie poświęcona analizie współczesnych i przyszłych autorytaryzmów. Poprzez działania artystyczne i badawcze, wystawy i spektakle, design spekulatywny, zamierzamy stworzyć hipotetyczne scenariusze rozwoju autorytarnych praktyk w przyszłości, pokazując ich związki z demokracją przedstawicielską i „terrorem merytokracji”, z ekonomią i religią, z  wykorzystywaniem i ochroną zasobów naturalnych, z użyciem technologii oraz mediów do zdobywania i utrzymywania władzy.

Nie chodzi nam jednak wyłącznie o namysł nad intensywną obecnością populistycznych i nacjonalistycznych ruchów politycznych. Nie zamierzamy poprzestać jedynie na przemyśleniu historycznych form totalitaryzmu, które tak często stają się punktem odniesienia dla współczesnych analiz politycznych i społecznych. Interesuje nas przede wszystkim autorytarny wymiar kapitalizmu, który odpowiada zarówno za radykalną politykę ekonomiczną, polegającą m.in.na eksploatacji zasobów naturalnych i wykorzystywaniu taniej pracy, jak i za depolityzację sfery publicznej i podporządkowanie sobie demokratycznie wybranych władz.

Pierwsza część programu zostanie poświęcona kwestiom związanym z politycznym wymiarem autorytarnego kapitalizmu,  jego relacjami z systemem demokracji przedstawicielskiej, a w ostatnich latach z narzucaniem modeli post-demokratycznych (demokracje klientelistyczne, reżimy hybrydowe, szare strefy, pół-dyktatury) czy wręcz autorytarnych, definiowanych przez Stevena Levitsky’ego jako autorytaryzm kompetytywny czy przez Andreasa Schedlera jako autorytaryzm elektoralny.

Drugim zagadnieniem, które podejmiemy, będzie przedstawienie różnych modeli ekonomicznych, w relacji do rozmaitych modeli sprawowania władzy m.in. w Indiach, Brazylii, Chinach, Turcji, Francji, Etiopii, Egipcie. Pokażemy, jakie podobieństwa i różnice występują pomiędzy konfucjańskim neoliberalnym autorytaryzmem w Chinach, religijnym nacjonalizmem w Indiach, państwem stanu wyjątkowego w Etiopii i Francji, a także czym charakteryzuje się polski socjalny nacjonalizm, który u dużej części badaczy tego zjawiska jest traktowany pod pewnymi względami jako szczególny i osobny. W tej części naszego programu zwrócimy uwagę na rolę ekonomii i religii w tworzeniu i utrwalaniu autorytarnych praktyk politycznych, m.in. w Polsce, ale także w Indiach i Brazylii.

Trzeci blok zostanie zorganizowany wokół tematów związanych z naturą, klimatem i środowiskiem, a zwłaszcza z nieoczywistym stosunkiem autorytarnego kapitalizmu (i autorytarnej władzy) do tych kwestii. Chodzi zarówno o ekstraktywizm, czyli eksploatowanie zasobów naturalnych i ich wykorzystywanie do celów gospodarczych (wycinkę lasów, wydobycie surowców czy składowanie odpadów), jak również o używanie natury w celach politycznych, m.in. do budowania rasistowskich ideologii politycznych (ochrona natury i zasobów naturalnych przed obcymi).

Czwarta część programu zostanie poświęcona autorytaryzmowi i technologii. Poddamy analizie cyfrowe strategie kontroli oraz systemy bezpieczeństwa używane przez państwa, ale zajmiemy się  rolą portali społecznościowych w kreowaniu nowych form autorytarnej władzy np.poprzez tworzenie kryptowalut, wykorzystywaniem technologii cyfrowych w kampaniach reklamowych i  politycznych. Zastanowimy się czy –  jak twierdzi Philip N.Howard, a wraz z nim David Runciman – jednym z możliwych scenariuszy na przyszłość jest pax technica, system oparty na dominacji technologii nad innymi dziedzinami życia.

Łącząc watki historyczne (archiwa) i współczesne (mapy), zastanawiając się nad możliwymi scenariuszami na przyszłość, zaczynamy od premiery spektaklu „Hiroshima/Love” Julii Holewińskiej, Tomasza Szerszenia i Radka Dudy, w którym bierze udział trójka aktorów, związanych z Biennale Warszawa: Beata Bandurska, Maciej Pesta, Konrad Wosik. Spektakl ten wychodzi od przypomnienia wydarzenia historycznego – zrzucenia bomby atomowej na Hiroshimę, by następnie, zadając pytania o  wykorzystywanie technologii atomowej, możliwe scenariusze katastrof ekologicznych, związki atomu z kapitalizmem, przejść do współczesnych zagrożeń atomowych na przykładzie strefy napromieniowanej wokół elektrowni w  Fukushimie.

Temat polityki natury, wykorzystywania roślin do rozmaitych celów ekonomicznych i politycznych, zostanie rozwinięty w ramach wystawy „Floraphilia. Revolution of Plants”. Trwająca ponad dwa miesiąca  wystawa (25 października – 29 grudnia 2019 r.), której kuratorką jest Aneta Rostkowska, a autorem projektu przestrzeni Mateusz Okoński, powstaje we współpracy Biennale Warszawa z Akademie der Künste der Welt oraz Temporary Gallery w Köln. W jej ramach pokazane zostaną prace 10 artystek: Dagny Jakubowskiej, Cecylii Malik, Saddie Choua, Katrin Meyer, Karoliny Grzywnowicz, Ruth Ewan, Asy Sonjasdotter, Bianki Rolando, Beatrice Santiago Muñoz, Magdy Buczek oraz kolektywu twórczego Igor & Ivan Bucharov. Otwarcie wystawy 25 października 2019 r.

Działania artystyczne i badawcze, związane z tematem szeroko pojętego autorytarnego kapitalizmu zakończą się w 2021 r., składając się na dwuletni cykl.