Massimiliano Tomba

Massimiliano Tomba należy do najciekawszych dziś krytyków nowoczesności. Obecnie wykłada na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz, jest też uznawany za czołowego przedstawiciela filozofii włoskiej. W swoich pracach sięga do tradycji szkoły frankfurckiej, materializmu historycznego Waltera Benjamina czy włoskiej autonomii robotniczej.

Jest autorem ważnej książki Marx’s Temporalities, w której rozebrał na czynniki pierwsze rozmaite czasowości działające wewnątrz kapitalistycznej nowoczesności i strukturyzujące warunki walk klasowych. Jako spadkobierca historiozofii Benjamina opowiada się za koniecznością rozbijania historii kapitału poprzez wzmacnianie tendencji asynchronicznych – alternatywnych koncepcji czasu i przestrzeni, których działanie uniemożliwia podporządkowanie całego życia społecznego wymogom reprodukcji kapitału.

To zadanie Tomba podejmuje w swojej najnowszej książce – Insurgent Universality. Tytułowa „powstańcza uniwersalność” to alternatywna, radykalna tradycja ludowego oświecenia, która dawała o sobie znać w toku najważniejszych nowoczesnych rewolucji. Tomba śledzi jej przejawy podczas rewolucji francuskiej, Komuny Paryskiej, rewolucji rosyjskiej czy insurekcji zapatystowskiej. Zwraca uwagę na powracające w nich wątki: wspólne posiadanie, demokrację horyzontalną, mandat imperatywny czy wymykanie się narracji o dziejowym postępie. Wymazana, przemilczana, poddana represji tradycja powstańczej uniwersalności dostarcza nowego modelu myślenia o emancypacyjnej zmianie społecznej – nakierowanej nie tyle na większy postęp, ile na tworzenie historii z gruzów przegranych w przeszłości walk, których dziedzictwo pozostaje żywe i inspirujące. Jak przekonuje filozof, budulca dla tej konstrukcji dostarczają nie tylko heretyccy myśliciele, ale także same ludowe tradycje oporu.

W ramach wykładu w Biennale Warszawa Massimiliano Tomba naszkicuje, jak mógłby wyglądać powrót do tak rozumianej alternatywnej tradycji nowoczesności.