Niepełnosprawność i społeczeństwo. Performatywna siła protestu

Niepełnosprawność i społeczeństwo. Performatywna siła protestu – najnowsza publikacja wydana wspólnie przez Biennale Warszawa i Teatr 21 będzie miała swoją premierę 21 stycznia 2019 roku. Z tej okazji zapraszamy na rozmowę z autorkami wydawnictwa – Justyną Lipko-Konieczną i Eweliną Godlewską-Byliniak. Spotkanie poprowadzi Piotr Morawski z Uniwersytetu Warszawskiego.

Książka Niepełnosprawność i społeczeństwo. Performatywna siła protestu jest efektem projektu „Centrum Sztuki Włączającej: Downtown” realizowanym wspólnie przez Biennale Warszawa i Teatr 21 między wrześniem a grudniem 2018 roku.

Publikacja zostanie udostępniona za darmo w formie wydawnictwa elektronicznego, natomiast jej drukowana wersja trafi do bibliotek, ośrodków naukowych i organizacji zajmujących się niepełnosprawnością.

„Śmiałość, z jaką autorki/redaktorki łączą różne plany refleksji nad niepełnosprawnością ma nie tylko perswazyjny walor, ale przede wszystkim otwiera oczy na integralną obecność osób niepełnosprawnych w przestrzeni widzialności, jeśli chodzi o kwestie emancypacji i samoorganizacji, performansu i aktywizmu.”
(dr hab. Joanna Krakowska, Instytut Sztuki PAN)

Niepełnosprawność i społeczeństwo to książka wypływająca z namysłu nad protestem osób z niepełnosprawnościami, łącząca perspektywę teoretyczną, aktywizm społeczny, namysł nad historią ruchów osób z niepełnosprawnościami i praktykę artystyczną.

Punktem wyjścia jest tu z jednej strony trwający 40 dni protest osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów, który miał miejsce w polskim sejmie na przełomie kwietnia i maja 2018 roku, z drugiej strony pytanie o różne formy oporu i walki uruchamiane, poddawane krytycznej refleksji, wprawiane w ruch w polu działań teatralnych i performatywnych. Stąd odniesienie do aktualnego spektaklu Teatru 21 – Rewolucja, której nie było – nad którym praca toczyła się równolegle do pracy nad niniejszą publikacją. Bezpośrednim śladem spektaklu w książce są teksty Barbary Lityńskiej – jednej z aktorek Teatru 21 – które zostały w nim wykorzystane. Jako silna wypowiedź autorska zafunkcjonowały one w publikacji jako wprowadzenie i komentarz do rozważań na temat protestów osób niepełnosprawnych, w tym ich historycznych kontekstów. Rewolucja, której nie było – przywołana tutaj jako punkt odniesienia, potraktowana została również jako konsekwencja wcześniejszych działań Teatru 21 i jego zaangażowania. Stąd odwołanie do jednej z wcześniejszych akcji performatywnych – Pesach to święto wolności z kwietnia 2016 roku, która zyskuje nową siłę, kiedy spojrzy się na nią przez pryzmat późniejszego protestu w sejmie – skłania do refleksji na temat języka, autonomii, podmiotowości w kontekście niepełnosparwności.

„Książka jest reakcją na protest Rodziców Osób Niepełnosprawnych w Sejmie. Reakcją błyskawiczną, merytoryczną, teoretyczną; łączącą wszystkie zalety humanistyki zaangażowanej, nie tylko komentującej wydarzenia społeczne, lecz dającej narzędzia analityczne, przywołującej odniesienia historyczne i szeroko kontekstualizujące wiosenny protest w Sejmie.”
(dr hab. Piotr Morawski, Uniwersytet Warszawski)

Historyczny kontekst stanowią tu przede wszystkim teksty źródłowe z lat 70. wprowadzające nas w założenia brytyjskiego Związku Niepełnosprawnych Fizycznie Przeciwko Segregacji (UPIAS), którego działalność polityczna i intelektualna dała podwaliny pod tzw. społeczny model niepełnosprawności. Stał się on ważny dla rozwoju aktywizmu osób z niepełnosprawnościami, które rozpoznane zostały jako siła polityczna, a także dla studiów o niepełnosprawności w Wielkiej Brytani. O ruchu osób niepełnosprawnych w kontekście innych ruchów emancypacyjnych i na rzecz praw obywatelskich traktuje tekst Toma Shakespeare’a – jednego z najważniejszych badaczy brytyjskich disability studies.

Innym ważnym kontekstem historycznym przywołanym w publikacji jest historia protestów osób niepełnosprawnych w Stanach Zjednoczonych, przywołana za sprawą fotografii Toma Olina, dokumentującego działania amerykańskich aktywistów od lat 80.

W centrum publikacji znajdują się teksty odnoszące się wprost do protestu sejmowego, uruchamiające różne głosy  typy dyskursów – rozmowa aktywistów i osób zaangażowanych w protest, tekst publicystyczny komentujący protest i rozpoznający jego znaczenie jeszcze w takcie jego trwania, w końcu tekst stawiający w kontekście protestu pytanie podstawowe z ducha Hannah Arendt – o prawo do posiadania praw.