Nowe formy globalnej przemocy wytwarzane przez kapitalizm

Goście: Maria Świetlik, Maciej Konieczny, Ala Qandil, Roman Kurkiewicz Prowadzenie: Przemysław Wielgosz

Kiedy nadzieja na przezwyciężenie neoliberalnego kapitalizmu się oddala, horyzont polityczny brunatnieje. Wraz ze wzrostem wpływów skrajnej, post-faszystowskiej prawicy w życiu publicznym zaczyna się szerzyć przemoc. Przemoc – dyskursywna, symboliczna i fizyczna – staje się odpowiedzią na lęk związany z egzystencją w świecie nieprzewidywalnych zmian, nieoczekiwanych wydarzeń i niepewnego jutra. Prawica potrafi grać tym lękiem, tak aby nie przerodził się on w społeczny gniew i rebelię wobec panującego systemu. Wzmacnia go zatem, rozbudza i przekierowuje na najbardziej wrażliwe i podatne grupy społeczne, jak uchodźcy. Realny gniew związany z nierównościami społeczno-ekonomicznymi, wywłaszczeniami, gentryfikacją, prekarną pracą, społeczną i ekonomiczną degradacją klasy robotniczej i średniej, skanalizowany zostaje na tych, którzy zmuszeni zostali do opuszczenia swoich domów i podróży w celu zachowania podstawowych warunków do życia dla siebie i swoich rodzin. Dlatego coraz ważniejsze staje się zrozumienie archeologii zwrotu prawicowego i prawicowego populizmu. Nie wystarczy powtarzanie tez o powracającej historii i przywoływanie schematów działania faszystowskiej i nacjonalistycznej prawicy z pierwszej połowy XX wieku; dzisiejsza prawica jedynie remiksuje dawne języki i strategie, w istocie tworząc paczłorkowy, czasem wewnętrznie sprzeczny, ale działający w praktyce projekt, który jest odpowiedzią na aktualną sytuację globalnego kapitalizmu, określonego przez finansjeryzację, ultraszybki, płynny kapitał, rozmaite formy neokolonialnego wyzysku. Przemoc zastępuje w nim skompromitowaną politykę, hierarchia formalną równość, która została realnie podważona przez neoliberalny kapitalizm, wreszcie lojalność wobec grupy etno-kulturowej wypiera identyfikację klasową i ponadetniczne formy obywatelstwa.

Przemoc imperialnych wojen i konfliktów zbrojnych o nieokreślonym statusie prowadzonych przez państwa, agencje ochrony, milicje religijne i partyjne, armie prywatnych korporacji i zwykłe gangi rozlewa się na ogromnych obszarach globalnego Południa. Wyprodukowały one ok. 60 milionów uchodźców, którzy są częścią największej w historii liczby migrantów (250 mln). Naga przemoc dotyczy też stosunków pracy. Na świecie jest dziś 40 milionów nowoczesnych niewolników, z których większość to ludzie, którzy za przymusową pracę nie otrzymują żadnego wynagrodzenia. Oba zjawiska są ze sobą ściśle powiązane – to właśnie migranci i uchodźcy najbardziej narażeni są na niewolniczy wyzysk. Oba zjawiska to część procesu akumulacji pierwotnej kapitału, powracającego w okresach kryzysów kapitalizmu i spowolnienia wzrostu gospodarczego. Grabież, wywłaszczenie, neokolonializm, niewolnictwo i migracje pojawiają się wtedy, gdy zwrot z inwestycji okazuje się niewystarczający, a krzywa wzrostu nurkuje lub staje się płaska. Nie jest to jednak abstrakcyjny, zdelokalizowany proces. Jak podaje raport Global Slavery Index, w samej Polsce w 2016 r. żyło ponad 181 tysięcy nowoczesnych niewolników. Dlaczego to zjawisko jest niewidoczne, nieobecne w debacie publicznej? Dlaczego te nieprawdopodobne dane są ta mało znane? Gdzie są w Polsce niewolnicy i o jakich sytuacjach mówimy?

Przemysław Wielgosz – Jest dziennikarzem i publicystą lewicowym. Redaktor naczelny „Le Monde diplomatique – edycja polska” oraz serii książkowej „Biblioteka Le Monde diplomatique” Na przełomie lat 80. i 90. działał w ruchu anarchistycznym. Redagował pismo „Rewolta” i działał w polityczno-artystycznej wspólnocie Komuna Otwock. Obecnie jest redaktorem naczelnym polskiego wydania miesięcznika „Le Monde diplomatique” oraz redaktorem naczelnym serii książkowych: Biblioteki Le Monde diplomatique i Biblioteki alternatyw ekonomicznych. Redagował również półrocznik polityczno-artystyczny „Lewą Nogą”. Publikował w „Nowym Robotniku”, „Nowym Tygodniku Popularnym”, „Trybunie”, „Recyklingu Idei”, „Wiadomościach Kulturalnych”, „Przeglądzie” i „Przekroju”. Jest m.in. autorem książki Opium globalizacji (2004), redaktorem i współautorem książek Koniec Europy jaką znamy (2013) i TTIP – pułapka transatlantycka (2015). Dyktatura długu (2016) oraz Realny kapitalizm. Wokół teorii kapitału monopolistycznego (2018) i może współkurator wystawy Uchodźcy obecni-nieobecni w galerii księgarnia/wystawa (Kraków, listopad 2016). W swoich tekstach krytykuje globalny system kapitalistyczny i światową dominację USA. Popularyzuje myśl Róży Luksemburg.

Maria Świetlik – Działaczka, aktywistka, dziennikarka, od czterech lat angażuje się w kampanie przeciwko umowom o wolnym handlu – TTIP i CETA; członkini Akcja Demokracja i związku zawodowego Inicjatywa Pracownicza.

Maciej Konieczny – Działacz na rzecz włączania obywateli w podejmowanie decyzji o ważnych dla nich sprawach. Wcześniej przepracował wiele lat na śmieciówkach między innymi jako magazynier, dziennikarz, sprzedawca, menadżer kultury, ochroniarz, tłumacz, koordynator dużych imprez i pracownik fizyczny. Równolegle działałem w ruchu ATTAC Polska na rzecz demokracji, praw pracowniczych i opodatkowania spekulantów. Jest jednym z inicjatorów i założycieli Partii Razem.

Ala Qandil – Dziennikarka i reporterka. Była korespondentka Polskiej Agencji Prasowej w Jerozolimie, Jej artykuły ukazywały się m.in. w Przekroju, Polityce, Le Monde diplomatique – edycja polska, oraz Al Jazeera. Pracowała w Strefie Gazy podczas izraelskich inwazji w 2012 i 2014 r. oraz na bałkańskim szlaku uchodźczym w 2015 r. Współautorka projektu poświęconego rodzinom, które utraciły bliskich podczas izraelskiej ofensywy w Gazie latem 2014 r.

Roman Kurkiewicz – Dziennikarz i publicysta prasowy, telewizyjny i radiowy. Były redaktor naczelny Przekroju. Pracował m.in. w Gazecie Wyborczej, Newsweeku, Tok FM, TVP2, Polsacie, TVN24. Autor książek “Klapsy polskie” (2009) i “Kurkiewy” (2011).