Rasa i las
INTERPRT

W 1947 roku w ramach działania Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych (UNWCC) Polska oskarżyła jedenastu obywateli Niemiec o zbrodnie wojenne. Zarzuty dotyczyły dewastacji polskich lasów. Prokuratorzy postawili w stan oskarżenia szefostwo leśnictwa Generalnej Guberni na terenach okupowanej przez nazistów Polski (1939−45) za celowe niszczenie polskich lasów, żeby zagwarantować zaopatrzenie w drewno dla własnego wysiłku wojennego, przy jednoczesnym podejmowaniu kroków na rzecz konserwacji rodzimych lasów – prima facie zbrodnia wojenna w rozumieniu art. 55 konwencji haskiej z 1907 roku. Sprawa nr 1307/7150 w klasyfikacji UNWCC ustanawia – w okresie narodzin nowoczesnego prawa międzynarodowego po zakończeniu II wojny światowej – jeden z pierwszych znanych precedensów oskarżania o niszczenie środowiska naturalnego.

Jednak zniszczenie polskich lasów było częścią szerzej zakrojonej zbrodni ludobójstwa, w której lasy i gospodarka leśna odegrały istotną rolę. Waldlager (obóz leśny) w lesie rzuchowskim koło Chełmna nad Nerem był pierwszym nazistowskim obozem zagłady, gdzie początkowo próbowano naukowych metod masowej eksterminacji, takich jak zastosowanie ruchomych komór gazowych.

W pierwszym okresie działania obozu (1941−43) sekretny plan zalesiania oraz opalane drewnem przemysłowe piece do palenia zwłok wykorzystywano do ukrywania dowodów istnienia masowych mogił. Prace archeologiczne prowadzone przez Muzeum w Koninie w latach 1986−2004 ujawniły zasięg wydajnie działającego obozu zagłady. Nie zbadano jeszcze, jakie dalsze dowody popełnionych zbrodni mogą skrywać okoliczne lasy.

Prowadzony przez INTERPRT projekt śledczy poświęcony przestępstwom ekologicznym odtworzy sprawę nr 1307/7150 i, łącząc badania archiwalne i kartograficzne, przeprowadzi ponowną analizę przestrzenną lasu rzuchowskiego. „Wald und Holz” (las i drewno), oficjalne czasopismo departamentu leśnictwa Generalnej Guberni stanowi nie tylko istotny dowód zastosowania naukowego podejścia do gospodarowania polskimi lasami, ale i rzadki wgląd w podszyty ideologicznie rasizm środowiskowy i politykę klimatyczną Trzeciej Rzeszy.

Projekt Rasa i las jest częścią szerzej zakrojonych badań nad wizualną i materialną kulturą przestrzennych, naukowych, medialnych i dokumentalnych dowodów z Norymbergi. Dowodów, które wykorzystywane były podczas tworzenia Międzynarodowego Trybunału Karnego i tym samym miały udział w kształtowaniu późniejszych inicjatyw, doświadczeń i pozycji międzynarodowego prawa humanitarnego (MPH) w miejscach jego przecięcia z prawną ochroną środowiska.