„Rasa i las”
Otwarcie wystawy w Biennale Warszawa 1.03.2020

Wystawa „Rasa i las” – przygotowana przez zespół śledczy INTERPRT, który zajmuje się gromadzeniem faktów związanych ze zbrodniami na środowisku naturalnym – będzie od 6 marca pokazywana w Biennale Warszawa przy ul. Marszałkowskiej. Ekspozycja śledzi związki ludobójstwa, ekobójstwa i gospodarki leśnej, i sięga do czasów II Wojny Światowej.

W dyskusjach związanych z katastrofą klimatyczną coraz częściej mówi się o konieczności uznania ekobójstwa za zbrodnię w świetle prawa międzynarodowego. Jednym z pierwszych w historii przykładów oskarżenia, podczas którego środowisko stało się głównym przedmiotem procesu sądowego, była podniesiona przez polskich prokuratorów sprawa o zniszczenie polskich lasów przez nazistowskie Niemcy. Wystawa „Rasa i las” pokazywana w Biennale Warszawa rekonstruuje okoliczności tego precedensowego aktu oskarżenia.

Ekspozycja przygotowana została przez interdyscyplinarny zespół badawczy INTERPRT, który zajmuje się gromadzeniem faktów związanych ze zbrodniami na środowisku naturalnym. Zwraca szczególną uwagę na punkty styku międzynarodowego prawa humanitarnego z prawną ochroną środowiska. Splatając na nowo obrazy, dokumenty, świadectwa i dane z różnych źródeł, tworzy ramę dla nowej refleksji. Projekt pokazywany w Biennale Warszawa bada materialność i wizualność dowodów w sprawie nr 1307.

Historia sięga 1947 roku, kiedy w ramach działania Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych (UNWCC), Polska oskarżyła jedenastu obywateli Niemiec o zbrodnie wojenne związane ze zniszczeniem środowiska naturalnego. Polscy prokuratorzy przygotowali akt oskarżenia nie tylko wobec wysokich rangą niemieckich urzędników państwowych, ale również ludzi pracujących w niemieckiej administracji leśnej. Proces dotyczył celowego niszczenia polskich lasów, żeby zagwarantować zaopatrzenie w drewno konieczne do prowadzenia działań wojennych. Równocześnie Niemcy rozwijały nowoczesne leśnictwo i podejmowały istotne działania na rzecz konserwacji własnych lasów.

Część wystawy poświęcona jest historii nazistowskiego obozu zagłady zlokalizowanego w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof). W pierwszym okresie działania obozu – ukrytego w Lesie Rzuchowskim – sekretny plan zalesiania wykorzystywano do ukrywania dowodów istnienia masowych mogił. Projekt śledczy INTERPRT we współpracy z Biennale Warszawa, łącząc badania archiwalne i kartograficzne, świadectwa ustne z czasów wojny i badanie skanerem LIDAR, przeprowadza ponowną analizę przestrzenną tego terenu.

Na wystawie zobaczymy także materiały dotyczące tego, w jaki sposób tematyka rasowa i środowiskowa łączyły się ze sobą w ideologii III Rzeszy. Wśród nich znalazło się m.in. czasopismo „Las i Drewno” („Wald und Holz”), które w czasie II wojny światowej było oficjalną gazetą branży leśnej na terenie niemieckiej okupacji. Zebrane w niej dane miały pomóc w efektywnej eksploatacji polskich lasów. Na jej łamach głoszono ideologię rasizmu środowiskowego, według której ludy germańskie i nordyckie mają chronić naturę przed zakusami dzikich, słowiańskich ludów.

Nowa wystawa w Biennale Warszawa stanowi rozszerzoną wersję „Rasy i lasu”, którą można było zobaczyć przez dwa tygodnie podczas Biennale Warszawa „Zorganizujemy swoją przyszłość!” w czerwcu 2019 roku. Uzupełniona została ona o nowe materiały, w tym przede wszystkim materiał filmowy, przygotowany przez INTERPRT na Home Works 8 w Bejrucie. Z powodu wybuchu protestów w Libanie wydarzenie odwołano, a nowe elementy wystawy, podobnie jak wykład Nabila Ahmeda (współzałożyciela INTERPRT), nie zostały zaprezentowane publiczności. Teraz wzbogacą wystawę w Biennale Warszawa, którą będzie można zobaczyć do 19 kwietnia 2020.

Analizując historię ludobójstwa w kontekście natury, „Rasa i las” włącza studia nad Zagładą w aktualne rozważania o zmianach klimatu i odpowiedzialności człowieka za środowisko. Czy sprawa 1307 może stać się podstawą uznania przyrody za podmiot prawny? W jaki sposób objąć ochroną prawną również istoty nie-ludzkie, zwierzęta czy ekosystemy?

Podjęcie tematu przestępstw związanych ze środowiskiem naturalnym wymaga spojrzenia całościowego – nie tylko nowych formuł myślenia, ale także działania. Projektując komunikację „Rasy i lasu”, chcemy ograniczyć do minimum wpływ naszych działań na środowisko. Naszym widzom udostępniamy jedną sztukę przekazywanej sobie ulotki i jeden egzemplarz plakatu, który eksponowany jest czasowo w kolejnych miejscach. Chcemy, redukując przemysłową produkcję materiałów, by głównym źródłem informacji o wystawie był Internet, a wiedza o niej przekazywana była z ust do ust i z rąk do rąk.

„Rasa i las”
wystawa trwa od 06.03 do 19.04.2020
Otwarcie wystawy: 6.03.2020, 20:00

Biennale Warszawa
ul. Marszałkowska 34/50 (MA3450)

Wystawa czynna: wtorek – niedziela: 12:00–20:00, poniedziałek: nieczynne
Bilety: 10 PLN (normalny), 5 PLN (ulgowy)

Kurator: Bartosz Frąckowiak
Koncepcja wystawy – INTERPRT / Zespół:
Koncepcja artystyczna i teksty: Nabil Ahmed
Projekt wystawy: Olga Lucko, Phil Buckingham  
Analiza danych skanowania, wizualizacje 3D: Alican Akturk
System informacji geograficznej: Joel Koupermann
Badanie archiwów, współpraca merytoryczna: Filip Wesołowski
Identyfikacja wizualna: Jakub de Barbaro
Tłumaczenie, redakcja: Filip Wesołowski, Justyna Chmielewska, Malwina Szymczak, Maria Wodzińska
Koordynacja produkcji: Ela Petruk
Komunikacja i PR: Agnieszka Tiutiunik
Koordynacja promocji: Justyna Gill-Maćkiewicz
Produkcja: Z.U.CH.
Adaptacja wydruków: Jakub de Barbaro, Anna Hegman, Pilar Rojo
Współpraca: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Kontakt dla mediów: