Alternatywne wizje i praktyki postępu na peryferiach XIX-wiecznej Europy

Seminarium odbywa się na platformie Zoom. Obowiązują zapisy przez formularz na naszej stronie (do 21.04.2021). Link do spotkania podamy mailowo. Po wykładzie przewidziana jest dyskusja, która będzie transmitowane na nasz kanał Facebook, a także nagrywana i archiwizowana na YouTubie i dostępna w Zasobach strony. Jeżeli ktoś nie wyraża zgody na upublicznienie wizerunku, prosimy o wyłączenie kamery i mikrofonu przez cały czas trwania wydarzenia. Pytania można przesyłać na czacie. Pozostawienie włączonej kamery i mikrofonu będzie jednoznaczne z wyrażeniem zgody na wykorzystanie wizerunku w sposób dorozumiany. Zachęcamy do włączenia się w dyskusję.

Od dawna wiemy, że system kapitalistyczny nie narodził się w XIX wieku. Jego źródeł można szukać w wieku XV, u początków europejskiego systemu-świata, lub w wieku XVII, wraz z afirmacją systemu wolnej konkurencji i protoprzemysłu wskutek generalnego kryzysu, albo w wieku XVIII, u początków rewolucji przemysłowej. Niemniej jednak w historiografii wciąż przeważa narracja, która wywodzi kapitalizm z Rewolucji Francuskiej i wiąże go z triumfem burżuazji i specyficznie pojętych wolności.

W rzeczywistości charakter złotego wieku kapitału, jak nazwał go Eric Hobsbawm, nie był wcale przesądzony aż do lat 70. XIX wieku. W całej Europie, a szczególnie w regionach peryferyjnych, wręcz triumfował wtedy inny model modernizacji, oparty na odrzuceniu okrucieństwa „cywilizacji Manchesteru” i poszukiwaniu alternatyw rozwoju opartych na klasowej i społecznej harmonii między naturą i przedsiębiorczością zgodną z „naturalnym powołaniem” danego terytorium. Na kontynencie w ogromnej mierze rolniczym harmonijna modernizacja musiała zacząć się od rolnictwa. Orędownikiem takich wizji i praktyk było ziemiaństwo, które uświadomiło sobie korzyści gospodarcze i szanse przeżycia własnej klasy, ofiarowane przez koniunkturę postnapoleońską pod warunkiem automodernizacji. Teoretyczną inspiracją tej alternatywnej wizji były koncepcje Adama Smitha, ale w interpretacji „naturalnego biegu rzeczy”, popularyzowanej wtedy przez Jeana de Sismondi seconde manière. Była to wizja konserwatywno-liberalna, która nie tylko cieszyła się poparciem literatów, ale często przecinała się z rozważaniami tak zwanych socjalistów utopijnych.

Model harmonijnej modernizacji i postępu omówiony będzie na przykładzie czterech krajów peryferyjnych: Polski na wschodzie, Norwegii na północy, Irlandii na zachodzie i Królestwa Obojga Sycylii na południu.