Inny Uniwersytet?

Debata poświęcona uniwersytetowi przyszłości. Przeprowadzimy ją nie tylko w kontekście poruszanych na seminariach problemów – zwłaszcza w związku z pytaniem o nowe formy wiedzy – ale także w kontekście przeprowadzanych obecnie w Polsce reform szkolnictwa wyższego.

W 1995 r. ukazała się książka Billa Readingsa Uniwersytet w ruinie – jedno z najciekawszych opracowań diagnozujących kondycję uniwersytetu w czasach późnej nowoczesności. Zdaniem autora stan kryzysu, w jakim znalazł się uniwersytet Humboldtowski, wynika z procesów rozpadu nowoczesnego państwa narodowego, którego legitymizacji – zarówno w związku z nowoczesnością, jak i tworzeniem kultury narodowej miał służyć. Globalizujący świat kapitalizm w swojej neoliberalnej odsłonie nie potrzebuje już takiego uniwersytetu; w zamian proponuje uniwersytet podporządkowany celom rozumu instrumentalnego, zasadzie „doskonałości”, pojmowanej w zgodzie z logiką biurokratycznej korporacji.

Równolegle, postępując choćby za Immanuelem Wallersteinem, można mówić o kryzysie związanym z rozumieniem pola nauki i określających go podziałów dyscyplinarnych. I w tym przypadku mają one swój historyczny charakter, powstały na przełomie XVIII i XIX wieku, odpowiadały ówczesnemu myśleniu o świecie, również w wymiarze politycznym oraz ekonomicznym.

W Polsce, w rzeczywistości stale niedofinansowanego uniwersytetu, długo wykorzystywanego przez państwo do prowadzenia polityki społecznej, pozwalającej zmniejszyć wyniki w statystykach bezrobocia; w momencie, w którym jedna reforma następuje po drugiej, by naprawić jej wypaczenia i wygenerować nowe, spróbujemy postawić pytania dotyczące możliwego i potrzebnego uniwersytetu. Takiego, który wypada uznać za dobro wspólne, który będzie ostoją nie tylko, co oczywiste, zysków poznawczych, ale także refleksji krytycznej oraz wyobraźni i empatii, pozwalających na myślenie przyszłości oraz budowanie dobrych relacji z Innymi.