Ekonomie przyszłości

(styczeń 2020)

„Ekonomie przyszłości” to intermedialny projekt obejmujący seminaria, debaty, publikacje, filmy i audycje radiowe. Jego celem będzie poszerzenie pola debaty ekonomicznej w Polsce, włączenie do niej ignorowanych lub marginalizowanych dotąd wątków, których uwzględnienie uczyni ją zdolną do otwarcia się na wyzwania przyszłości. Od dawna obserwujemy, jak rzeczywistość wymyka się ramom ekonomii konwencjonalnej. Zjawiska takie jak kryzys klimatyczny, wyczerpywanie się możliwości eksternalizacji kosztów wzrostu gospodarczego do środowiska, bliski koniec płacowego wyścigu na dno, robotyzacja i rozkwit nowych technologii, podważają wiele niepodważalnych prawd, na których wciąż opierają się debaty i polityki ekonomiczne. Im dłużej jednak będziemy je ignorować, tym większą cenę przyjdzie nam zapłacić za ich rosnący wpływ na nasze życie. Dlatego powinniśmy zdecydować się na podwójne ryzyko. Po pierwsze, podjąć wysiłek wypracowania nowego podejścia w ekonomii. Takiego, które zrewolucjonizuje nie tylko teorię, ale nade wszystko praktykę, odzyskując jej zapomniany sens, którym winien być nie zysk kapitału, ale zbiorowe zaspokajanie potrzeb. Po drugie, musimy wyjść z ekonomicznej i eksperckiej niszy. Stawką jest demokratyzacja i przełamanie depolityzacji, która od lat, pod sztandarami neoliberalizmu rozbraja wszelką myśl krytyczną, a obywatel(k)om formalnie demokratycznych społeczeństw odbiera prawo głosu w zasadniczych kwestiach kształtujących ich codzienną egzystencję.

Projekt „Ekonomie przyszłości” wynika właśnie z takiej diagnozy i będzie próbą urzeczywistnienia obydwu nakreślonych wyżej strategii. Zaplanowany na 12 miesięcy cykl obejmować będzie pakiet comiesięcznych działań. W każdym z nich znajdą się seminaria, dyskusje, wywiady i publikacje, które będziemy opracowywać i udostępniać za pośrednictwem Internetu i sieci mediów zaproszonych do współpracy. Każdy obejmować będzie trzy nakładające się na siebie pola tematyczne.

Po pierwsze, interesować nas będą widoczne już, ale pozostające poza polem widzenia ekonomii neoklasycznej, kwestie i wyzwania gospodarcze/społeczne/historyczne, których znaczenie będzie rosło w przyszłości. Przyjrzymy się zatem ekonomii politycznej katastrofy klimatycznej, globalnej reproletaryzacji, migracji, nowego ekstraktywizmu, antropo- i kapitałopocenu, globalnych łańcuchów wartości, nowego imperializmu, prywatyzacji dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

Po drugie, chodzi o stawki walk społecznych rozgrywających się na polu ekonomicznym, których rozstrzygnięcia zdecydują o kształcie naszej przyszłości. Zajmiemy się strategiami, walkami i konkretnymi pomysłami mającymi sprostać nakreślonym powyżej zjawiskom. Wśród nich pojawią się walka o czas wolny, programy płacy za pracę domową, przykłady radykalnych technologii, postulaty zerwania z eksternalizacją kosztów środowiskowych (ujemne punkty w PKB za emisję i zużycie zasobów), suwerenność żywnościowa, strategie uwspólnienia i odtowarowienia.

Po trzecie wreszcie, przyjrzymy się propozycjom teoretycznym postulującym transformację społeczną i nastawionym na jej wsparcie. Ekonomiom, które deklarują swoją polityczność i tym samym przywracają tej dziedzinie wiedzy właściwe miejsce pośród nauk społecznych. Takim jak Nowoczesna Teoria Pieniądza, ekonomia feministyczna, ekologiczna, teoria intelektu powszechnego, ekonomia marksistowska, ekonomia dóbr wspólnych.

Naszym celem będzie nie tylko wskazanie na tematy i koncepcje, jakie winna podjąć ekonomia, ale przede wszystkim odzyskanie wyobraźni ekonomicznej, odwagi intelektualnej i politycznego potencjału zmiany potrzebnych do przeprojektowania stosunków ekonomicznych, tak by uczynić je dziedziną społecznej sprawczości, negocjacji i demokratycznej innowacyjności.

Kurator cyklu:

Ekonomie pandemii

(kwiecień 2020)

Kryzys pandemiczny dramatycznie zaktualizował idee przyświecające „Ekonomiom przyszłości”. Jeszcze niedawno pomysł wyjścia poza ramy dominującej doktryny neoliberalnej i opartych na niej polityk ekonomicznych wydawał się kwestią wartą wprowadzenia do debaty publicznej. Dziś koniecznością stało się praktyczne zakwestionowanie większości świętych zasad i żelaznych praw ekonomii głównego nurtu. Trwanie przy polityce cięć budżetowych, prywatyzacji usług publicznych, prekaryzacji zatrudnienia, uprzywilejowania krótkoterminowej rentowności i wiary w niewidzianą rękę rynku, w obliczu pandemii, zagraża nie tylko gospodarce, ale też przetrwaniu demokratycznego społeczeństwa i ratowaniu ludzkiego życia. Z drugiej strony, na porządku dnia stanęły kwestie systemowej interwencji państwa, kreowania pieniądza, uspołecznienia i demokratyzacji zarządzania gospodarką, Nowego Zielonego Ładu, dóbr publicznych i wspólnych. Już dziś potrzebujemy nowego konsensusu ekonomicznego, który zastąpi zmurszałe zasady neoliberalnego Konsensusu waszyngtońskiego. Nie możemy zarazem popełniać błędów, które popełniono podczas kryzysu lat 2007-2015. Pompowanie bilionów w instytucje finansowe, które wywołały globalne załamanie i duszenie rozwoju ekonomicznego polityką cięć nie jest właściwą drogą. Musimy myśleć, postulować i projektować zupełnie inną praktykę ekonomiczną. Kryzys to jest czas, w którym należy uruchomić wyobraźnię i odwagę – cechy, których deficyt położył się cieniem na politykach gospodarczych minionych trzech dekad.

Dlatego, mimo barier jakie tworzy izolacja i polityka dystansowania społecznego, postanowiliśmy kontynuować seminarium „Ekonomie przyszłości”, rozszerzając jego formułę o dodatkowe działania w sieci.

Na początek proponujemy cykl krótkich komentarzy ekonomistów i ekonomistek uczestniczących w naszym seminarium, które będą dotyczyć bieżącej sytuacji i kryzysu pandemicznego, prognozowania jego ekonomicznych skutków i sposobów radzenia sobie z nimi oraz strategicznych wniosków, jakie powinniśmy z tego doświadczenia wyciągnąć.

Po drugie, zaprosiliśmy ekonomistów i ekonomistki biorące udział w „Ekonomiach przyszłości” do napisania tekstów komentujących obecny kryzys z perspektywy ich specjalności i nurtów teoretycznych.

Po trzecie, zaproponujemy zaproszonym gościom i gościniom opracowanie i nagranie krótkich wykładów. Zamieścimy je w sieci zgodnie z pierwotnym kalendarzem spotkań. Zaprosimy też wszystkie osoby, które zapisały się na seminarium do udziału w dyskusji z autorami i autorkami wystąpień.

Komentarze dotyczące kryzysu pandemicznego:

Teksty komentujące kryzys pandemiczny:

Do tej pory ukazały się:

1. Zofia Łapniewska, „«Nadchodzą nowe czasy», czyli budowanie systemu wspólnotowego”
2. Paweł Bukowski, „Iluzja dochodu podstawowego: prosty eksperyment myślowy”
3. Ewa Bińczyk, „Pandemia i rozszczelnianie zdrowego rozsądku. Szansa na demontaż business as usual?”
4. Maciej Grodzicki, „A właśnie że nas stać! Czyli o tym, jak zaprząc gospodarkę do budowy społecznego dobrobytu”
5. Jan Toporowski, „Czym zapłacić za pandemię? Radykalny plan działań”
6. Paweł Umiński, „Gospodarka w trakcie i po pandemii COVID-19 w kontekście nowoczesnej teorii monetarnej (MMT)”
7. Hanna Szymborska, „Gospodarka, społeczeństwo czy środowisko – co powinno być priorytetem w walce z kryzysem?”

Ludzie:

Tematy

Ekonomia i polityka radykalnych technologii (28 stycznia 2020 r.)
– Nowa gospodarka, czyli tyrania technologii – Maria Świetlik (Roz:Ruch)
– Uberyzacja, kapitalizm czy kooperacja w erze platform cyfrowych – Jan Zygmuntowski (Instrat, Akademia im. Leona Koźmińskiego)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)

Jak skutecznie walczyć z wyzyskiem w XXI wieku? (3 marca 2020 r.)
– Etatów nie będzie? – Zuzanna Kowalik (Szkoła Główna Handlowa, Instrat)
– Walka klas w XXI wieku. Strategia zmiany społecznej w erze masowej proletaryzacji, Gig economy i globalnych łańcuchów dostaw – Agnieszka Mróz (Inicjatywa Pracownicza)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)

Finanse po finansjeryzacji (21 kwietnia 2020 r., online)
– Czy po finansjeryzacji będą finanse? – prof. Jan Toporowski (London University/SOAS)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)

Gdy bogactwo jest problemem, czyli cena nierówności (19 maja 2020 r., online)
– Ekonomia nierówności – dr Paweł Bukowski (London School of Economics)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)

Postkeynesizm na pojutrze (2 czerwca 2020 r., online)
– dr Hanna Szymborska (Birmingham City University)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)

Pieniądze przyszłości (16 czerwca 2020 r., online)
– Nowoczesna Teoria Pieniądza i gwarancja zatrudnienia – dr Paweł Umiński (WZiE Politechniki Gdańskiej, Fundacja im. Edwarda Lipińskiego)
Prowadzenie: Przemysław Wielgosz (LMD-PL)