Dzieci na walizkach – od państwa pomocniczego do prywatyzacji nieuprzywilejowanego dzieciństwa

W Polsce poza rodzinami pochodzenia wychowuje się ponad 60 tysięcy dzieci, z których większość ma nieuregulowaną sytuację prawną: władza rodzicielska ich rodziców jest ograniczona lub zawieszona, ale nie są jej pozbawieni. Rola państwa wobec rodziny jest bowiem rolą subsydiarną, pomocniczą – państwo ma wspierać rodzinę, ale nie zdejmować z rodziców odpowiedzialności wobec dzieci, również tej opiekuńczo-wychowawczej. W badaniach opinii publicznej ponad 80 procent Polek i Polaków wyraża przekonanie, że rodzina jest najważniejszą wartością w życiu, niezbędną do samorealizacji.

Równocześnie w 2019 roku liczba dzieci objętych procedurą Niebieskiej Karty z uwagi na stosowanie wobec nich przemocy w rodzinie wyniosła 11 787, z czego poza rodziną w wyniku interwencji policji zabezpieczono jedynie 2,4 procent nieletnich z tej grupy. Jaka więc jest relacja między dzieckiem, dorosłym opiekunem i państwem we współczesnej Polsce? Gdzie przebiegają granice pomiędzy rodziną jako przestrzenią prywatną, w której realizuje się prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego, a autonomią dziecka – obywatela mającego prawo do ochrony ze strony państwa reprezentowanego przez instytucje publiczne? Czym jest współczesna rodzina i w jakich modalnościach może funkcjonować: zgodności genetycznej, ciągłości biologicznej, funkcji społecznej, relacji emocjonalnej? Wreszcie: jak wyglądają praktyki interwencji państwa w rodzinę i jaki status przyznaje się w tych praktykach dzieciom? Czy są one w nich podmiotami, obywatelami, biologiczną własnością czy może mobilnymi obiektami?