Przedstawiamy artystki i artystów Biennale Warszawa 2022

Kyriaki Goni, Vanessa Graf, Territorial Agency, Oleksiy Radynski, Luis August Krawen, Forensic Architecture czy Špela Petrič – to tylko część z ponad 30 artystek i artystów z całego świata, których prace za miesiąc będzie można zobaczyć na II edycji Biennale Warszawa. Niektóre z nich powstały specjalnie z myślą o programie tegorocznego wydarzenia. Zwiedzający będą mogli skorzystać z przewodnika, który porządkuje przestrzeń wystawy według najważniejszych tematów tegorocznego biennale: infrastruktury, ekstraktywizmu, algorytmów, ideologii, państwa i przyszłości.

„W swoich pracach poświęconych alternatywnym wizjom przyszłości, artystki i artyści będą próbowali przekonać, że to nie inteligentne maszyny, a tylko my – ludzie możemy wyjaśnić relacje przyczynowo-skutkowe między zjawiskami i stworzyć plan, który pozwoli nam zrealizować przyszłość, jakiej naprawdę dla siebie pragniemy. Aby to zrobić, powinniśmy w pierwszej kolejności wyjść poza ramy stworzone przez firmy, dyskurs, ideologię i praktyki Doliny Krzemowej” – mówią kuratorki i kuratorzy Biennale Warszawa 2022, Bartosz Frąckowiak, Anna Galas-Kosil i Paweł Wodziński.

Prace krytyczne o infrastrukturze i algorytmach

Internet, chmura czy to, co pozwala nam doświadczać technologii jako „lekkich”, „zwinnych” czy „mobilnych”, w istocie opiera się na bardzo konkretnym szkielecie materialnej infrastruktury. Internet nie tylko ma swoją materialność, ale też ciężar, temperaturę i skład chemiczny. 

Drugą warstwę nowego szkieletu władzy w kapitalizmie inwigilacji stanowią algorytmy. Potrzebują zebranych w centrach ogromnych zbiorów danych, żeby uczyć się rozpoznawania nowych wzorców, doskonalić umiejętność „przewidywania” przyszłości i przekształcać same siebie w coraz doskonalsze systemy reguł i funkcji. Równocześnie założenia, na których są oparte; kryteria, na podstawie których dokonują klasyfikacji; zasady, zgodnie z którymi działają, zazwyczaj są niejawne i ukryte. Nie wynika to tylko z braku kompetencji użytkowników, którzy nie znają języka programowania, ale też z prawa patentowego czy tajemnicy handlowej. Twórcy algorytmów i ci, którzy nimi dysponują, często chcą, aby ich sposób działania był ukryty. Dzięki temu w większym stopniu mogą wpływać na wybory, zachowania i potrzeby użytkowników. 

Temat infrastruktury sieci podejmuje na wystawie niezależna organizacja Territorial Agency, założona przez architektów i urbanistów Johna Palmesino i Ann-Sofi Rönnskog. W swoich pracach koncentrują się na wykorzystaniu nauki, architektury i sztuki w kontekście wyzwań wynikających ze zmian klimatycznych. Na potrzeby tegorocznego Biennale Warszawa Territorial Agency opracowała nową wersję pracy Graniczne technologie – obszar narażony, która dzięki wykorzystaniu m.in. opensource’owych baz danych i zdjęć satelitarnych, opowiada o naszym regionie, o głębokich przemianach zachodzących w morzach, lasach i rzekach oraz w obszarach wydobywczych wokół Morza Bałtyckiego.

Pracą o lokalnym charakterze i realizowaną na zamówienie Biennale Warszawa 2022 będzie Zestaw do prac terenowych nad materialnym Internetem: Warszawa, w której artystka i pisarka Vanessa Graf mapuje materialną infrastrukturę polskiego Internetu. Instalacja jest efektem m.in. wycieczek i ekspedycji badawczych od polskiego wybrzeża, gdzie na powierzchnię wychodzą podmorskie kable przecinające Bałtyk, aż po centra danych rozsiane po polskich miastach. Wiele z nich to niepozorne, często niezauważalne budynki utrzymane w odcieniach szarości. Projekt zachęca odbiorców do poszerzenia własnych wyobrażeń na temat globalnego Internetu oraz ogromnych ilości energochłonnej i materialnej infrastruktury niezbędnej do jego utrzymania. 

Instalacja Špely Petrič Wegetariat: praca zero, z kolekcji Moderna galerija w Ljubljanie, łączy żywe rośliny i technologie, nawiązując do terminu „wegetariatu”. Praca dotyczy body surveillance – inwigilacji naszego ciała poprzez zbieranie danych medycznych i fizjologicznych. Petrič testuje możliwość zatruwania sztucznej inteligencji danymi generowanymi przez rośliny.

Relacje między technologią, polityką i konserwatywną ideologią

Podczas Biennale Warszawa 2022 publiczność dowie się m.in., co łączy tolkienowski świat fantasy ze start-up’owymi firmami idealizującymi technologiczny postęp i ultrakonserwatywną, nacjonalistyczną polityką, a także dlaczego zamachy na World Trade Center odmieniły systemy pozyskiwania informacji cyfrowych. 

Państwa używają przemocy wobec swoich obywateli oraz pacyfikują ruchy i inicjatywy prodemokratyczne zarówno na Zachodzie i Północy, jak i w krajach globalnego Południa. Wykorzystują do tego rozmaite technologie z obszaru analityki danych, inwigilacji czy algorytmicznego nadzoru. Takie działania uzasadniane są zagrożeniami terrorystycznymi. Relacje między technologią, polityką i autorytaryzmem to jeden z najważniejszych wątków tematycznych wystawy. 

Wśród pokazywanych prac znajdą się też takie, które komentują działania państwa rosyjskiego budującego globalny system cyberprzemocy. Jego celem są zarówno obywatele Rosji, jak i szeroko pojęta społeczność międzynarodowa. W związku z trwającą rosyjską agresją na Ukrainę, szczególnego znaczenia nabiera stworzona na specjalne zamówienie Biennale Warszawa praca Gaz. Ukraiński artysta Oleksiy Radynski stworzył wideo o gazociągu Nord Stream. Zyski z importu rosyjskiego gazu do Europy od lat finansowały rosyjską machinę militarną, a pozbawienie Ukrainy dochodów z tranzytu gazu poprzez stworzenie alternatywnej trasy przez Morze Bałtyckie było jedną z wielu prób podporządkowania Ukrainy kolonialnemu panowaniu Rosji. Poprzedziły one pełnowymiarową inwazję w 2022 roku.

Cyfrowa przemoc. Jak NSO Group pozwala na stosowanie państwowego terroru to z kolei efekt działań śledczych zespołu Forensic Architecture, które poświęcone zostały złośliwemu oprogramowaniu Pegasus, wykrytemu po raz pierwszy w 2015 roku. Od tego czasu najprawdopodobniej wykorzystano go już w co najmniej czterdziestu pięciu krajach. Forensic Architecture zrobiło piętnastomiesięczne dochodzenie. Jego efektem jest stworzenie mapy działań związanych z użyciem szpiegowskiego oprogramowania wobec społeczników, prawników, obrońców praw człowieka, dziennikarzy oraz opozycyjnych polityków. Mapa pokazuje związki pomiędzy infekowaniem ich telefonów a rzeczywistą przemocą. Warto podkreślić, że to praca w szczególnym stopniu skupiona na polskim kontekście.

Pracę nawiązującą do tytułu tegorocznego Biennale Seeing Stones and Spaces Beyond the Valley / Widzące kamienie i przestrzenie poza Doliną, stworzył artysta wideo Luis August Krawen. SHIRE II opowiada o autorytarnych technologiach i wykorzystaniu analityki danych do inwigilacji państwowej. Krawen bada kulturę Doliny Krzemowej i to, jak twórcy współpracujących z rządem i wojskiem przedsiębiorstw Anduril i Palantir wykorzystują imaginarium świata fantasy do tworzenia narracji na temat nowej geopolityki. „The Shire”, czyli konserwatywny Zachód, musi zostać ochroniony przed siłami Zła, utożsamianymi z krajami globalnego Południa. Symbole i mity tolkienowskie stają się tym samym źródłem inspiracji dla autorytarnych technologii analityki danych czy inwigilacji na granicach, by podtrzymywać hegemonię Zachodu i związanych z nią wartości.

Do relacji między technologią, polityką i społeczeństwem swoją cegiełkę dołoży także grecka artystka Kyriaki Goni. W najnowszej interaktywnej pracy Stożek świetlny przyszłości opowiada o podboju Marsa, ludzkiej ekspansji w kosmosie oraz splocie futurologii i historycznego kolonializmu. 

Alternatywy technologiczne i wizje przyszłości

Algorytmy sztucznej inteligencji – stworzone w celu wydobywania (ekstrakcji) i klasyfikacji najbardziej intymnych danych – nie są w stanie wyjść poza odtwarzanie naszej przeszłości. Konsekwencją tego jest nie tylko brak możliwości odkrycia przez nie czegoś naprawdę nowego, ale również, co zdecydowanie bardziej niebezpieczne – odtwarzanie istniejących klasyfikacji, uprzedzeń i stereotypów. Podczas Biennale Warszawa artystki i artyści opowiedzą o tej niezwykłej dychotomii: regresywno-konserwatywnym charakterze z pozoru progresywnych technologii, które nas zewsząd otaczają. 

Praca zatytułowana Ogród danych kolektywu Grow Your Own Cloud to inicjatywa artystyczno-naukowa, której celem jest zapisywanie informacji w DNA roślin. Bada ona możliwości ekologicznego, bezemisyjnego gromadzenia danych, które jest zasilane przez naturę i należy do społeczeństwa, a nie do monopolistycznych korporacji. Zamiast rozgrzanych centrów danych są ogrody z roślinami, w których DNA znajdują się nasze zdjęcia, teksty, filmy i oprogramowanie. Odwiedzający wystawę zostaną zaproszeni do podłączenia się do Ogrodu Danych i przyjrzenia się najnowszej technologii sekwencjonowania genetycznego w celu pobierania muzyki, obrazów i plików tekstowych z roślin w czasie rzeczywistym.

Kolejną wizję naszej przyszłości przedstawiają Tega Brain, Julian Oliver i Bengt Sjölén w projekcie Asunder. Jest on odpowiedzią na rosnące zainteresowanie zastosowaniami sztucznej inteligencji w rozwiązywaniu krytycznych problemów środowiskowych. Łączy w sobie najnowocześniejszą technologię symulacji klimatu i środowiska, superkomputer ze 144 procesorami oraz techniki tworzenia obrazów oparte na uczeniu maszynowym. W rezultacie powstał fikcyjny „menedżer środowiska”, proponujący i symulujący zmiany, które w przyszłości można by wprowadzić na naszej planecie, by zapewnić jej bezpieczeństwo. Często jednak proponowane przez sztuczną inteligencję rozwiązania są niedorzeczne i całkowicie nie do przyjęcia. Tym samym praca podważa założenia neutralności obliczeniowej najnowszych technologii, by po raz kolejny przypomnieć o najważniejszym: istnieniu człowieka.

Na styku władzy, kapitału i technologii 

3 czerwca 2022 r. w przestrzeni Domów Towarowych Wars Sawa Junior w Warszawie otwarta zostanie druga edycja Biennale Warszawa, zatytułowana Seeing Stones and Spaces Beyond the Valley/Widzące kamienie i przestrzenie poza Doliną, poświęcona splotowi władzy, kapitału i technologii. 

W wystawie oraz w programie publicznym weźmie udział 50 osób i kolektywów, które pokażą 25 prac. Dziewięć z nich powstało na zamówienie Biennale Warszawa i ściśle odnosi się do bieżącego kontekstu społeczno-politycznego. Podejmuje tematy reakcyjnej ideologii ukrytej za technologiami, inwigilacji obywateli za pomocą oprogramowania szpiegowskiego, technologii ochrony granic czy roli infrastruktury w tworzeniu nowych struktur władzy, także w kontekście wojny w Ukrainie. 

Do programu publicznego zaproszeni zostali teoretycy i teoretyczki mediów, filozofowie i filozofki oraz badacze i badaczki nowych technologii, którzy poddadzą analizie i krytyce dotychczasowe modele technologiczne, ale także będą mówić o pomysłach oraz ideach, które mogą stanowić dlań alternatywę.

Biennale Warszawa 2022 potrwa do 17 lipca 2022 r. Bilety dostępne w sprzedaży internetowej wkrótce.

Lista artystów, artystek, teoretyków i teoretyczek biorących udział w II Biennale Warszawa:

Anne Alombert, Clara Balaguer, Andrea Beste, Zach Blas, Border Emergency Collective, Tega Brain & Julian Oliver & Bengt Sjölén, Paolo Cirio, Forensic Architecture, Fabien Giraud & Raphaël Siboni, Kyriaki Goni, Vanessa Graf, Grow You Own Cloud (Cyrus Clarke & Monika Seyfried), Yuk Hui, Karolina Jarmołowska, Vladan Joler, Paul Kolling, Steffen Köhn & Nestor Siré, Paweł Kobielus, Weronika Koralewska, Luis August Krawen, Michał Krzykawski, Kuba Kulesza, Felix Lenz & Angela Neubauer & Eszter Zwickl, Ulises A.Mejias, Metahaven, Joanna Murzyn, Helena Nikonole, Bahar Noorizadeh, Matteo Pasquinelli, Špela Petrič, Laura Poitras, Oleksiy Radynski, Daniel Ross, Jan Skoczylas, Ramesh Srinivasan, Jenna Sutela, Magda Szpecht, terra0 (Paul Kolling & Paul Seidel), Territorial Agency (John Palmesino & Ann-Sofi Rönnskog), Frederik De Wilde.

Organizator: Biennale Warszawa, Instytucja Kultury m.st. Warszawa
Zespół kuratorski: Bartosz Frąckowiak, Anna Galas-Kosil, Paweł Wodziński
Architektura: CENTRALA (Simone De Iacobis, Małgorzata Kuciewicz)
Projekt identyfikacji wizualnej i strony internetowej: Jakub de Barbaro; współpraca: Mikołaj Hałabuda, Marta Kowalska, Alina Lysachkova
Zespół produkcji: Ewa Kozik, Marta Michalak, Ela Petruk
Koordynatorka programu publicznego: Joanna Saran
Zespół komunikacji i PR: Klara Duniec, Justyna Gill-Maćkiewicz, Magdalena Jankowska, Aleksandra Kardaczyńska, Przemek Rydzewski, Agnieszka Tiutiunik
Współpraca merytoryczna: Ewa Kozik
Technika: Marek Jeżewski
Realizacja wystawy: Artmontage
Realizacja audio-wideo wystawy: Eidotech Polska
Rejestracja wideo: Filip Drożdż, Stefan Łazarski, Michał Mądracki
Strona internetowa: Michał Szota
Redakcja, korekta i tłumaczenia: Paulina Bieniek, Justyna Chmielewska,Tim Churcher, Ewa Cybulska-Bohuszewicz, Aleksandra Czyż, Klementyna Dec, Bartosz Frąckowiak, Anna Dzierzgowska, Dominika Gajewska, Sylwia Hajduga, Lucyna Khvorost, Ewa Kozik, Monika Krawul, Sławomir Królak, Jerzy Listwan, Mateusz Myszka, Agata Rudowska, Katarzyna Slabý, Aleksandra Szkudłapska, Malwina Szymczak, Dariusz Żukowski
Biuro i księgowość: Robert Jaworski, Angelika Malon, Bożena Marczykowska, Michał Markowicz, Ewa Orlińska-Pięta, Bartosz Ziemba
Obsługa prawna: Paweł Siemianowski
Zamówienia publiczne: Mateusz Saczywko

Kontakt dla mediów: